Sa ilalim ng pamamahala ng mga Kastila, ang mga Pilipino ay itinuturing na mga mamamayang pangalawa sa kanilang sariling bayan. Ang mga Espanyol ay nagtatamasa ng mga pribilehiyo at kayamanan, habang ang mga Pilipino ay nabubuhay sa kahirapan at paghihirap. Ang mga Pilipino ay pinagkaitan ng mga karapatang pantao, at sila ay madalas na biktima ng mga pang-aabuso at karahasan. Ang edukasyon ay limitado lamang sa mga mayayaman at sa mga prayle, na nagresulta sa pagiging mangmang ng karamihan ng mga Pilipino.
Ang mga suliraning panlipunan, pang-ekonomiya, at pulitikal ay lalong lumala sa panahon ni Rizal. Ang mga Pilipino ay naghihirap sa mababang sahod, mataas na buwis, at kawalan ng oportunidad. Ang mga prayle ay may malaking impluwensiya sa pamahalaan, at sila ay nag-aabuso ng kanilang kapangyarihan upang magpayaman. Ang mga Pilipino ay naghahangad ng pagbabago, at marami sa kanila ang nagsimulang mag-isip ng mga paraan upang mapagpalaya ang kanilang bansa mula sa kamay ng mga dayuhan.
Sa madaling salita, ang Pilipinas noong ika-19 na siglo ay isang bansang naghihirap sa ilalim ng kolonyalismo. Ang mga Pilipino ay nakaranas ng matinding paghihirap at pang-aapi, at sila ay naghahangad ng pagbabago. Ang mga karanasang ito ang nag-udyok kay Dr. Jose Rizal upang magsulat ng mga nobela at upang magtaguyod ng mga reporma. Ang kanyang mga gawa ay naging inspirasyon sa mga Pilipino upang magkaisa at upang lumaban para sa kanilang kalayaan.