Actually, hindi ko nababasa yung batas. Ang problema ko lang, dati kasi, mayroon nang Autonomous Region of Muslim Mindanao. Mukhang hindi naman din effective na magbigay o maghatid ng mga services ang gobyerno doon -- kasi, tuloy pa rin ang kahirapan, ang malnutrisyon, ang kakulangan ng mga paaralan na kadahilanan din ng pag-aaklas at kaguluhan doon.
Noong 1987, estudyante pa ako, nanood ako ng deliberations ng Constitutional Commission at ang naaalala ko'y sinabi nilang ang ARMM ang magiging kasagutan upang ang problema ng insurgency ng mg MNLF ay masolusyunan. Pero, nanganak pa nga -- nagkaroon pa ng MILF. Dumami pa ang mga kidnapping. So, hindi effective ang ARMM.
Ngayon, sinubukan nilang gumawa ng Bangsa Moro Organic Law. Pag sinabi kasi na "organic" law -- ito ay, sa madaling salit, isang Constitution. So, tama si Justice V.V. Mendoza noong sabihin niyang, in effect, ang Bangsamoro Organic Law ay isang constitution para sa Muslim Mindanao.
Ang problema, dahil sa ang isinama sa mga usaping iyon ay mga MILF lang, nagalit ang MNLF (na faction ni Nur Misuari) so, iyon ang isang dahilan noon seige ng Zamboanga noong umpisa ng 2014.
Walang madaling solusyon sa problema sa Mindanao. Tumira ako doon ng mga anim na buwan lamang. Hindi siya magandang lugar kasi, maraming panganib. Bawat dadaanan mo'y baluwarte ng isang makapangyarihang tao na may mga armas. So, it's a virtual no man's land, there.
Palagay ko, kahit na may Bangsamoro Organic Law, hindi pa rin magkakasundo ang mga namumuno sa mga Muslim sa MIndanao kasi, iba't-iba pa rin sila ng interpretasyon kung ano ba ang dapat na uri ng pakikisalamuha ng mga Muslim sa mga hindi Muslim. Ang history kasi ng islam (maski noong panahon ng 600 AD), ang kanilang gawain ay guerahin ang mga hindi Muslim, palayasin sila kung ayaw nilang maging Muslim (sorry, this is historical).
May mga Muslim naman na ang gusto ay pluralistic -- OK lang na may mga ibang relihiyon, pare-pareho tayong may karapatang mabuhay ng matiwasay. So, maski sila doon sa mga Muslim mismo sa Mindanao, hindi sila magkasundo kung ano ba ang kanilang gagawin.
So, we will have to wait and see. And, the government will force the Bangsa Moro basic law. Kahit na ano'ng mangyari, palagay ko'y ipipilit ng gobyerno ito kasi, ito ay kakalakalin ng gobyerno na isang "accomplishment" ng administrasyon. kasi nga naman,kung magka-problema, tapos na ang administrasyong ito kaya hindi na sila ang mamumrublema nito.
Done deal na ito. Formality na lamang ang pag-pasa ng batas na ito. Ang hindi lang masasabi'y kung tatanggapin ito ng lahat ng Muslim sa Mindanao o kaya'y kung ito ay makapag-bibigay katahimikan doon.