Ang lung cancer o kanser sa baga ay isang klase ng kanser na nagsisimula sa baga. Ang iyong baga ay dalawang parang spongha na organ nasa loob ng iyong dibdib na siyang naglalaman ng hangin kapag tayo ay humihinga at naglalabas ng carbon dioxide. Ang lung cancer ang siyang nangungunang kanser na nakamamatay sa isang kilalang bansa sa pawang mga kababaihan at kalalakihan. Ang lung cancer ay mas marami pang kinikitil na buhay kada taon kahit pa pagsamahin ang mga namatay mula sa colon, prostate, ovarian at breast cancers. Ang mga taong mahilig manigarilyo ang may pinakamataas na tsansa na magkaroon ng lung cancer. Ang pinsala ng lung cancer ay lalo pang tumataas kasabay ng haba ng panahon at dami ng sigarilyo na iyong naubos. Kapag ikaw ay tumigil manigarilyo, kahit matapos ka pang manigarilyo ng maraming taon, ay maaari mo pa ring mabawasan ang iyong tsansa na magka-lung cancer. Ang kabuuang resulta ng lung cancer kapag natukoy ay hindi masyadong maganda dahil karaniwang napag-aalaman lang ito na nasa malubha na itong estado.
Ano ang Sanhi ng Lung Cancer? / Hinungdan, Causes
Ang paninigarilyo ang pinakamalaking sanhi ng lung cancer – parehong sa mga naninigarilyo at mga taong napapaligiran ng mga taong naninigarilyo at nasisinhok ito (secondhand smoke). May 90% ng lung cancer ang nagmumula resulta ng paninigarilyo. Ang tsansang magkaroon ng lung cancer ay mas tumataas sa dami ng sigarilyo na naubos sa mahabang panahon. Sa mga taong naninigarilyo ng dalawa o tatlong pakete ng sigarilyo kada araw, isa sa bawat pito ang namamatay. Ang “pipe at cigar smoking” ay nakakasanhi rin ng lung cancer, datapuwat hindi ganoon kataas ang tsansa kumpara sa paninigarilyo. Kaya naman, ang tsansa ng isang taong naninigarilyo ng isang pakete ng sigarilyo sa isang araw ay may tsansang magka-lung cancer na 25 beses na mas mataas kaysa sa hindi naninigarilyo, ang “pipe at cigar smokers” naman ay may tsansa na limang beses kumpara sa hindi naninigarilyo. Ang usok ng sigarilyo ay naglalaman ng may apat na libong kemikal, marami sa kanila ay sinasabing “cancer-causing” o “carcinogenic”. Ang dalawang nangungunang “carcinogens” sa sigarilyo ay ang mga kemikals na tinatawag na “nitrosamines at polycyclic aromatic hydrocarbons.” Ang tsansa na magdevelop ng lung cancer ay bumababa kada taon matapos tumigil sa paninigarilyo dahil tumutubo ang normal cells kapalit ng mga napinsalang iba.
Mayroon ring tinatawag na “passive smoking”. Ang passive smoking o ang paglanghap ng usok ng tabako ng mga hindi naninigarilyo na parehong nakatira sa mga naninigarilyo, ay isa ring sanhi ng pag-dedevelop ng lung cancer.
Like any other type of cancer, lung cancer has no known exact cause. However, there are certain factors that may predispose a person to develop lung cancer. One of these is cigarette smoking and it is very important for us to know how it is related to lung cancer.
First, we have to bear in mind that the more you smoke, the more likely you are to get lung cancer, but the length of time you have been a smoker is even more important than how many cigarettes you smoke a day. Moreover, starting smoking at a young age is even more harmful than starting as an adult and stopping smoking reduces your risk of lung cancer compared to continuing to smoke. Hence, the sooner you quit, the better your health - but it's never too late. Lastly, passive smoking (breathing in other people's cigarette smoke) increases the risk of lung cancer, but it is still much less than if you smoke yourself.
Mga Sintomas, symptoms
Bagamat ang karamihan sa maagang nabubuo na lung cancer ay hindi agad makikita sa chest x-ray, sila ay karaniwang may maagang sintomas tulad ng ubo. Sa kadahilanang ito, ang anumang ubo na tumatagal ng higit sa dalawa hanggang tatlong linggo – kahit pa kasabay nito ang sipon o “bronchitis” – ay dapat na pagsuspetsahan at dapat maging maingat. Ang dugo sa plema ay isa ring maagang sintomas na dapat imbestigahan kaagad, pati na rin ang “wheezing” na maririnig tuwing humihinga. Ang mga sintomas na nagpapakita kalaunan ay ang hirap sa paghinga, pagkirot ng dibdib, lagnat, at pagpapawis sa gabi. Meron ring mga sintomas tulad ng pangmamanas ng boses, pagliit ng timbang, sakit ng ulo.
Lung cancer is considered as one of the most common and serious types of cancer. In the early stages of this disease, symptoms are not apparent, but may eventually progress and lead to a persistent cough, coughing up blood, persistent breathlessness, unexplained tiredness and weight loss and an ache or pain when breathing or coughing. Aside from these, the patient with lung cancer may also experience persistent chest infection, finger clubbing (changes in the appearance of your fingers, such as becoming more curved or their ends becoming larger) related to inadequate oxygenation, a high temperature (fever) of 38°C (100.4°F) or above, difficulty swallowing or pain when swallowing, wheezing, a hoarse voice, swelling of your face or neck and persistent chest or shoulder pain.
Gamot, Lunas o Tambal
Ikaw at ang iyong doktor ay maaaring pumili ng pamamaraan sa paggamot ng iyong kanser base sa mga rason tulad ng iyong kalusugan, klase at stage ng iyong kanser, at kung ano ang iyong gusto. Ang mga pagpipilian ay isa o iba sa mga ito – tulad ng operasyon, chemotherapy, radiation o targeted drug therapy. Sa ibang mga kaso, maaari mong piliing huwag sumailalim sa gamutan. Halimbawa, nararamdaman mong ang hindi kanais-nais na epekto ay mas mabigat kaysa sa mga mabuting epekto. Kung ganito ang sitwasyon, ang iyong doktor ay maaaring magbigay lamang ng lunas na makapag-papagaan sa mga sintomas tulad ng kirot o hirap sa paghinga nitong dala.
· Operasyon. Sa kaganapan ng operasyon, ang doktor ay tinatanggal ang lung cancer at ilang nga tissue na malusog pa. Ang mga klase ng operasyon ay ang “wedge resection”, “segmental resection”, “lobectomy”, at “pneumonectomy”.
· Chemotherapy. Ang chemotherapy ay ginagamit upang patayin ang mga cancer cells. Pwedeng gumamit ng isa o dalawa pang klase ng chemotherapy na gamot na pwedeng ibigay sa ugat o pwedeng inumin gamit ang tabletas. Pwedeng gamitin ang chemotherapy upang patayin ang cancer cells matapos ang operasyon o kaya’y paliitin ang cancer bago ito tanggalin sa operasyon. Para sa ibang mga sitwasyon, ang chemotherapy ay ginanagamit upang pagaanin ang mga sintomas na nararamdaman.
· Radiation therapy. Ito ay ang paggamit ng “high-energy beams” upang patayin ang cancer cells.
· Targeted drug therapy. Ito ay mas mga bagong pamamaraan sa paggamot ng cancer na tumatarget sa mga spesipikong abnormalidad sa cancer cells. Ang ilan sa mga ito ay ang Avastin – nagpipigil sa tumor na makagawa ng bagong daanan ng dugo, Tarceva – pinipigilan ang mga kemikal na nagsi-signal sa cancer cells na dumami at maghati-hati, Xalcori – pinipigilanang mga kemikal na nagpapatubo sa cancer cells at upang hindi sila mabuhay nang matagal.
There are several treatment options for lung cancer and are individually planned depending on the type and severity of the disease. Hence, one treatment option may not be applicable to other patients and may only yield favorable results for some patients. When a treatment option is used after the first treatment, it is called adjuvant therapy. This therapy is used to lower the risk that the cancer will come back. When a treatment is used before the main one to shrink the tumor, it is called neoadjuvant. Some of these treatments are radiation therapy, chemotherapy and targeted therapies.
Natural Cures, Home Remedies at Prevention (Mga pwede mahimo sa balay ug unsaon paglikay)
Maraming mga taong dumadanas ng lung cancer ay nagkakaroon ng hirap sa paghinga. Ang mga gamot dito tulad ng oxygen, at mga medikasyon ay nandiyan upang maging komportable ang iyong pakiramdam subalit hindi sila karaniwang sapat. Upang makasabay sa hirap sa paghinga, maaari kang:
· Sumubok na magrelax. Dahil lalo ka lang mahihirapan huminga kapag ikaw ay nag-panick, mas maiging mag-relax tulad ng pakikinig sa musika, paglaruan ang imahinasyon, o kaya’y magdasal.
· Humanap ng komportbleng posisyon.
· Magfocus sa iyong paghinga.
· Huwag aksayahin ang enerhiya. Kaya naman kung nahihirapang huminga, huwag nang gumawa pa ng gawain na nakakangalay.
Upang maiwasan ang lung cancer, bababa ang tsansang makakuha nito sa pamamagitan ng hindi paninigarilyo, pagtigil sa paninigarilyo, iwasan ang mga naninigarilyo, kumain ng pagkain na maraming gulay at prutas at mag-ehersisyo ng maraming beses sa isang linggo.
